Thiếu tập trung học tập liệu có phải biểu hiện rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)?

Rối loạn tăng động giảm trí nhớ (ADHD) là một bệnh lý gây khó khăn cho việc học tập và hòa đồng của trẻ.

ADHD là gì? Triệu chứng và Tác động

ADHD là một trong những rối loạn hành vi phổ biến nhất hiên nay ở trẻ em, thường được chẩn đoán rõ ràng từ độ tuổi đi học của trẻ. Trẻ mắc ADHD thường gặp vấn đề về khả năng tập trung, chức năng vận hành (khả năng lên kế hoạch và nghĩ về hệ quả) và động lực hành động.

Đặc trưng trẻ ADHD là hiếu động quá mức so với lứa tuổi, không thể duy trì sự chú ý hoặc quá bốc đồng. Ai cũng có thể thiếu tập trung và thay đổi tâm trạng, nhưng với người mắc ADHD thì điều này xảy ra vô cùng thường xuyên, ảnh hưởng nghiêm trọng tới khả năng học tập và hòa đồng.

ADHD ở trẻ không thể chữa hoàn toàn, nhưng nếu phụ huynh nhận biết sớm và can thiệp kịp thời thì sẽ tìm được cách để trẻ hòa nhập và hoạt động bình thường, tránh những hệ quả tâm lý như tự ti, sang chấn sau này.  

Triệu chứng 

Để đảm bảo tính chính xác thông tin, bài viết này sẽ đưa ra các triệu chứng ADHD dựa trên tiêu chí do DSM-5 đề ra. DSM-5 (Sổ tay chẩn đoán và thống kê các loại rối loạn tâm thần tái bản lần 5), một hướng dẫn thực hành chẩn đoán và thống kê tiêu chuẩn cho các chuyên viên y tế tại Mỹ và toàn thế giới do Hiệp hội các bác sĩ tâm thần Hoa Kỳ (APA) phát triển.

Theo đó, người bệnh ADHD có hai nhóm triệu chứng chính là thiếu tập trung và/hoặc tăng động, ảnh hưởng đến vận hành và phát triển:

1. Thiếu tập trung: Với trẻ từ 5 - 16 tuổi, nếu xuất hiện các triệu chứng sau đây ít nhất từ 6 tháng trở lên, trẻ có thể mắc vấn đề về phát triển:

- Không thể tập trung tiểu tiết và hay mắc tai nạn do bất cẩn

- Hay tỏ ra tập trung lắng nghe khi được đối thoại trực tiếp

- Hay không theo được các chỉ dẫn và quên hoàn thành công việc

- Hay gặp vấn đề với việc lên kế hoạch, tổ chức cuộc sống.

- Hay tránh né hay miễn cưỡng trước các hoạt động đòi hỏi nỗ lực tâm trí trong thời gian dài.

- Thường quên dụng cụ học tập

- Dễ bị xao nhãng, mơ mộng

2. Tăng động: có từ 5 đến 6 triệu chứng trong 6 tháng trở lên thì có dấu hiệu bất thường phát triển:

- Thường bồn chồn, không thể ngồi yên một chỗ

- Thường rời khỏi chỗ ngồi khi đang trong giờ

- Thường chạy nhảy và leo chèo trong các bối cảnh không phù hợp

- Thường không thể tham gia chơi trò chơi hay các hoạt động giải trí một cách yên lặng

- Lúc nào cũng hoạt động

- Thường nói năng nhiều, không kiểm soát

- Thường nói câu trả lời trước khi câu hỏi được đưa ra đầy đủ.

- Thường khó chờ đến lượt

- Thường nhảy vào giữa trò chơi hoặc cuộc trò chuyện của người khác (khiến bạn bè không thích chơi)

Các dạng của ADHD bao gồm:

- Dạng giảm chú ý: xuất hiện các triệu chứng giảm chú ý

- Dạng tăng động: xuất hiện triệu chứng tăng động

- Dạng kết hợp:xuất hiện triệu chứng của cả hai nhóm trên

Ngộ nhận ADHD và những lưu ý cần tránh

Bài viết này cũng không khuyến khích việc tự chẩn đoán của phụ huynh, mà chỉ phục vụ như một tài liệu tham khảo cho các phụ huynh hỗ trợ con và tìm đến hỗ trợ y tế kịp thời. Vì hiểu biết ADHD hiện tại ở Việt Nam chưa phổ biến, nên các thông tin về triệu chứng, biểu hiện đôi khi còn thiếu nhất quán, mang tính truyền miệng, đôi khi dẫn đến ngộ nhận cho các bậc phụ huynh. 

Sau đây là mọt số lưu ý liên quan đến ADHD ở trẻ:

- ADHD chi được chẩn đoán chính xác từ trẻ 5 tuổi trở lên. Vì trước đó rất khó để phân biệt ADHD với trẻ em hiếu động thông thường ở độ tuổi quá nhỏ.

- Chẩn đoán có thẩm quyền về ADHD chỉ được đưa ra bởi chuyên gia y tế sau khi đã nắm được thông tin từ cha mẹ, người giám hộ, và các giáo viên đã dành ít nhất 6 tháng bên bé hàng ngày. 

- Hướng điều trị đối với ADHD bao gồm ba nhóm, được kết hợp tùy vào tình trạng người bệnh: 

1. Dùng thuốc: Tại Việt Nam ác loại thuốc chứa Metthylphenidate SR  như Concertra, Ritalin đã được cấp phép và có thể được kê toa. 

2. Dùng tham vấn tâm lý tại các cơ sở có chuyên môn cao như Merak

3. Điều chỉnh hành vi

Trong đó, việc điều chỉnh hành vi có thể được thực hiện bởi cha mẹ để hỗ trợ con phát triển và vượt qua khó khăn của rối loạn. Đây sẽ là vấn đề được nhắc đến ở bài sau. 

American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th edition. Arlington, VA., American Psychiatric Association, 2013.