Kiệt quệ vì stress ở cha mẹ đơn thân: Cách nhận diện và đối phó

Việc nuôi con một mình có thể đi kèm với nhiều áp lực tâm lý với hệ quả khôn lường. Tuy nhiên, các cha mẹ đơn thân vẫn có thể

Lựa chọn một mình nuôi con đang ngày càng trở nên phổ biến ngày nay, khi nhiều yếu tố khách quan lẫn chủ quan khiến các cha mẹ không thể đồng hành trên hành trình nuôi con. 

Các người cha mẹ đơn thân này thường phải đối mặt với những căng thẳng khó nói đè nặng, khiến tinh thần họ kiệt quệ. Tuy nhiên, vẫn có một số cách để kiểm soát căng thẳng khi bạn là người chịu trách nhiệm nuôi con một mình như chăm sóc bản thân, tìm kiếm sự giúp đỡ, sắp xếp thời gian riêng vv. 

Dựa trên các nghiên cứu tâm lý, bài viết này sẽ chỉ ra những loại hình căng thẳng mà các cha mẹ đơn thân thường gặp phải kèm những gợi ý để xử lý những căng thẳng này và tránh kiệt quệ tinh thần.

Nguyên nhân gây căng thẳng

Cha mẹ đơn thân đều có thể mắc phải những lo lắng thông thường mà các bậc phụ huynh phải đối mặt. Con tôi có phát triển bình thường không? Chúng bạn bè ở trường không? Con có ăn uống  lành mạnh không? Con có chơi Ipad nhiều quá không? 

Không những vậy, những lo lắng của họ còn lên đến bội phần vì những cha mẹ đơn thân thường phải tự mình gánh trọng trách đó một mình. 

Một thân một mình, họ phải đảm đương nhiều vai trò, với khối lượng công việc và mối bận tâm về tài chính, nhà cửa, và mối quan hệ với gia đình. Bên cạnh đó, nguồn cơn căng thẳng còn đến từ những khó khăn như:

• Thiếu hỗ trợ xã hội: Cha mẹ đơn thân thường có thể cảm thấy bị cô lập, đặc biệt nếu phần lớn thời gian của họ dành cho việc chăm sóc con cái mà ít thời gian để tương tác với những người lớn khác. Những cảm giác như vậy có thể góp phần gây nên cô đơn và trầm cảm.
• Dàn xếp việc chia trách nhiệm nuôi con: Khi cha mẹ đơn thân phải chia sẻ quyền nuôi con, họ sẽ khó sắp xếp thời gian riêng 
• Căng thẳng về cảm xúc: Trong trường hợp cha hoặc mẹ có toàn quyền nuôi con hoặc không có người đồng cha mẹ, cha mẹ đơn thân thường phải gánh toàn bộ trách nhiệm nuôi dạy con cái. Ngoài việc đối phó với những thách thức khi nuôi con một mình, cha mẹ đơn thân thường phải đối mặt với các vấn đề cá nhân khác mà họ phải giải quyết mà không có sự hỗ trợ của đối tác.
• Bận tâm về tài chính:Cha mẹ đơn thân thường chịu trách nhiệm về tài chính gia đình mà không có sự đóng góp của đối tác. Mặc dù một số cha mẹ đơn thân được nhận trợ cấp nuôi con từ vợ/chồng cũ, nhiều người khác lại phải chịu áp lực tài chính lớn khi một mình gồng gánh nuôi con. Nghiên cứu đã chỉ ra điều này là một nguyên nhân làm tăng nguy cơ bị cô lập, lo lắng và trầm cảm. [2]

Nếu không sớm xử lý những căng thẳng do nuôi con một mình gây nên, nhiều cha mẹ có thể rơi vào kiệt quệ tâm lý, dần dần dẫn đến rối loạn lo âu, trầm cảm hay thậm chí ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất. 

Tác động của tình trạng căng thẳng Cảm giác stress không nghiễm nhiên xấu, song nếu tình trạng này tiếp diễn mà không được can thiệp sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý của mỗi người. Với cha mẹ đơn thân, một số triệu chứng phổ biến của stress thường bao gồm:

• Khó tính, lo âu, căng thẳn
• Hệ miễn dịch suy yếu và thường mắc ốm vặt
• Thiếu động lực và sáng tạo
• Năng lượng và năng suất làm việc thấp
• Các triệu chứng cơ thể như đau đầu, co cơ, chóng mặt
• Gặp các vấn đề tiêu hóa
• Khó ngủ
• Thay đổi tâm trạng và khẩu vị

Bên cạnh đó, theo như nghiên cứu chỉ ra, sự căng thẳng ở một số người mẹ đơn thân còn dẫn  tới các hành vi không lành mạnh như hút thuốc lá không kiểm soát [3] Các tình trạng bệnh lý khác như tiểu đường, tim mạch, béo phì, giảm ham muốn cũng là những hệ lụy từ tình trạng stress lâu ngày. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các biến chứng của stress như trầm cảm ở cha mẹ có thể gia tăng nguy cơ mắc bệnh tâm lý của con cái [4]

Đối phó với tình trạng căng thẳng

Khi các cha mẹ đơn thân bị căng thẳng quá mức vì áp lực nuôi con, chăm lo nhà cửa và công việc, họ cần phải tìm đến sự giúp đỡ, của người thân hoặc chuyên gia tâm lý. Ngoài ra, một số biện pháp ở mức độ cá nhân nên được cân nhắc tới bao gồm:

Dành thời gian cho bản thân mình:

Không gian/thời gian riêng vô cùng quan trọng để giữ gìn trạng thái tâm lý khỏe mạnh, thế nhưng cha mẹ đơn thân - những người phải chịu nhiều áp lực hơn cả - lại thường không chú ý đến điều này. Hoặc đơn giản là họ quá bận bịu với con nhỏ. 

Giải pháp là bạn có thể nhờ tới người thân hoặc bạn bè trông con vào một khoảng thời gian trong tuần để bạn nghỉ ngơi và dành thời gian với bản thân mình để thư giãn, đi chơi với bạn bè, thực hiện sở thích. 

Ngừng tâm lý "mắc tội"

Cha mẹ đơn thân có thể cảm thấy việc rời khỏi con trong thời gian ngắn để lo cho mình là có lỗi với con. Tuy nhiên, đây là một thái độ sai lầm. Ngay cả khi có con rồi, việc chăm lo cho riêng mình vẫn là một hoạt động cần thiết với mỗi cha mẹ, giúp bản thân họ mạnh khỏe và vui tươi hơn. Và nếu họ khỏe mạnh tinh thần, người hưởng lợi sẽ là con cái họ. Chỉ cần đảm bảo bạn đã giao phó con cho người đáng tin cậy khi nghỉ ngơi

Giữ vững tâm lý lạc quan

Cha mẹ đơn thân dễ rơi vào trách móc bản thân hoặc có hình dung quá u ám vê tương lai. Điều này không những không cần thiết, mà còn có thể gây hại lên tâm lý của cha mẹ và con. Để tránh được trạng thái tiêu cực này, hãy cố gắng xây dựng một mạng lưới bạn bè sẵn sàng chia sẻ và động viên mình.

Bên cạnh đó, các cha mẹ cũng có thể tìm đến các chuyên gia tâm lý có khả năng giúp bạn rèn luyện liệu pháp nhận thức hành vi, giúp bạn nhận diện và kiểm soát đươc phần nào những suy nghĩ tiêu cực trước khi chúng xâm chiếm tâm chí bạn

Lời kết

Nuôi con nói chung chưa bao giờ là công việc dễ dàng, nhưng với sự trợ giúp phù hợp cùng một kế hoạch rõ ràng, không những trong việc nuôi con mà cả ở chăm sóc bản thân,  các cha mẹ đơn thân có thể cùng con phát triển mạnh khỏe và nhiều hạnh phúc.

Nguồn tham khảo: 

1. Kramer S. U.S. has world's highest rate of children living in single-parent households. Pew Research Center.
2. Stack RJ, Meredith A. The impact of financial hardship on single parents: an exploration of the journey from social distress to seeking help. J Fam Econ Issues. 2018;39(2):233-242. doi:10.1007/s10834-017-9551-6
3. Sperlich S, Maina MN, Noeres D. The effect of psychosocial stress on single mothers' smoking. BMC Public Health. 2013;13:1125. doi:10.1186/1471-2458-13-1125
4. Daundasekara S, Beauchamp J, Hernandez D. Parenting stress mediates the longitudinal effect of maternal depression on child anxiety/depressive symptoms. J Affect Disord. 2021;295:33-39. doi:10.1016/j.jad.2021.08.002